Aviasiya mühəndisliyi uçuş texnologiyasının, aerodinamikanın, kosmik aparatların və hava nəqliyyat sistemlərinin elmi əsaslarla araşdırıldığı mühəndislik sahəsidir. Bu ixtisas yalnız təyyarə və helikopterlərin quruluşunu yox, dronlardan kosmik aparatlara qədər bütün uçan obyektlərin dizaynını, təhlükəsizliyini və idarəolunmasını nəzərdən keçirir.
Günümüzdə aviasiya mütəxəssislərinə ehtiyac durmadan artır. Həm hava nəqliyyatı şirkətləri, həm istehsal zavodları, həm də kosmik tədqiqat mərkəzləri yüksək hazırlıqlı mühəndislərə böyük tələbat göstərir. Aviasiya mühəndisi həm elm adamıdır, həm layihəçi, həm analitik, həm də yüksək məsuliyyət daşıyan təhlükəsizlik mütəxəssisidir.
Bu ixtisas əsasən aviasiya yönümlü ali məktəblərdə və texniki universitetlərdə tədris olunur. Azərbaycanda aviasiya sahəsinə yaxın ixtisaslar mühəndislik fakültələrində daha çox yer alır. Aviasiya mühəndisliyi və ya ona yaxın proqramlar aşağıdakı tip ali məktəblərdə təklif edilir:
Aviasiya akademiyaları Texniki universitetlərin aerokosmik mühəndislik kafedraları Mexanika və maşınqayırma fakültələri
Bu universitetlərdə tələbələr həm nəzəri hazırlanır, həm laboratoriya dərslərində real model üzərində işləyir, həm də aerodinamika tunellərində praktiki tədqiqat aparır.
Aviasiya mühəndisliyi çoxşaxəli sahədir və tələbələr geniş texniki baza əldə edirlər. Tədris olunan əsas fənlər aşağıdakılardır:
Fizika Riyaziyyat və diferensial tənliklər Mexanika Materialşünaslıq Elektronika və avtomatika
Aerodinamika Uçuş dinamikası və sabitlik Təyyarə və helikopter konstruksiyası Jet mühərrikləri və turbina sistemləri Avionika Aerokosmik struktur analizləri Dron texnologiyaları
Kompüter modelləşdirmə və simulyasiya (MATLAB, ANSYS, Catia və s.) Təyyarə texniki xidmət əsasları Uçuş simulyatoru dərsləri Layihə idarəetməsi
Tələbə həm nəzəri bilik, həm praktiki bacarıq qazanır və ixtisasın tələb etdiyi ciddi məsuliyyətə uyğunlaşdırılır.
Bəli, bu sahə dünya üzrə ən strateji və gəlirli sahələrdən biridir. Bunun bir neçə səbəbi var:
Dünyanın bütün ölkələrində hava yollarına tələbat artır. Həm sərnişin daşımaları, həm yük daşımaları durmadan böyüyür və bunun nəticəsində yeni aviasiya mühəndislərinə ehtiyac yaranır.
Dronlar artıq fövqəladə hallarda, hərbi sahədə, logistika və hətta kənd təsərrüfatında istifadə edilir. Bu cihazların dizaynı və təhlükəsizliyi aviasiya mühəndislərinin iş sahəsinə daxildir.
SpaceX, NASA, ESA kimi qurumlar kosmik uçuşları kommersiyalaşdırır. Aerokosmik sahədə çalışan mühəndislərə hər il daha çox ehtiyac yaranır.
Hər təyyarə yüzlərlə mühəndisin nəzarətindən keçir. Bu xidmətlər heç vaxt avtomatlaşdırma ilə tam əvəz olunmur.
Bu səbəblər aviasiya mühəndisliyinin uzunmüddətli və dəyərli karyera olduğunu göstərir.
Maaşlar strukturdan, sektordan və təcrübədən asılı olaraq dəyişir:
Başlayan mühəndis: 800–1200 AZN Təcrübəli aviasiya mühəndisi: 1500–2500 AZN Aerokosmik sahədə yüksək ixtisaslı mütəxəssis: 3000+ AZN
Xüsusilə aviasiya texniki xidmət və hava yolu şirkətlərində yaxşı gəlir əldə etmək mümkündür.
Avropa ölkələrində: 3000–5000 EUR ABŞ-da orta səviyyə mühəndis: 6000–9000 USD Boeing, Airbus, SpaceX kimi şirkətlərdə senior mühəndis: 12.000–18.000 USD
Xaricdə bu sahəyə tələbat daha yüksək olduğu üçün maaşlar da ciddi şəkildə fərqlənir.
Bu ixtisas yüksək məsuliyyət tələb edir və tələbə aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır:
Güclü analitik düşüncə Riyazi və texniki biliklərə maraq Problemləri sürətli həll etmək bacarığı Dəqiqlik və məsuliyyət Komanda ilə işləmək bacarığı Yeni texnologiyalara açıq olmaq Yüksək təzyiq altında sakit qalmağı bacarmaq
Aviasiya sahəsi səhvə yol verilməyən sahələrdən biridir və buna görə tələbənin öyrənməyə qarşı yüksək motivasiyası olmalıdır.
Aviasiya qlobal sənayedir və xarici dillər çox vacibdir.
İngilis dili: ICAO standartlarına görə bütün aviasiya sənədləri və texniki materiallar İngilis dilindədir. Minimum B2 səviyyə tələb olunur. Rus dili: Buludlardakı təmir zavodları və texniki məktəblərlə əməkdaşlıq üçün faydalıdır. Alman dili: Airbus və Alman mühəndis şirkətlərində işləmək istəyənlər üçün üstünlükdür. Türk dili: Türk Hava Yolları və TUSAŞ kimi şirkətlərdə karyera planı olanlar üçün növbəti addım ola bilər.
Dil bilikləri karyera seçimlərini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirir.
Bu ixtisas yalnız təyyarə istehsalı ilə məhdudlaşmır. Mühəndislər bir çox sahədə işləyə bilər.
Hava yolu şirkətləri Aviasiya texniki xidmət bölmələri Təyyarə və dron istehsalı şirkətləri Kosmik agentliklər Müdafiə sənayesi Alternativ enerji ilə işləyən uçuş aparatları laboratoriyaları Araşdırma və inkişaf mərkəzləri
Aviasiya mühəndisi Aerodinamika mühəndisi Konstruktor mühəndis Texniki xidmət üzrə mütəxəssis Layihə meneceri Aerokosmik tədqiqatçı
Bu ixtisas tələbəyə həm yüksək maaş, həm də perspektivli karyera imkanı yaradır.
Aviasiya mühəndisliyi həm yüksək bilik tələb edən, həm də gələcəyi quran bir sahədir. Bu ixtisası seçən tələbə yalnız təyyarələrin quruluşunu öyrənmir. O göy üzü texnologiyasını, təhlükəsizliyi, aerodinamikanı və innovasiyanı bir arada öyrənir.
Avropa, ABŞ, Türkiyə və Asiya ölkələri aviasiya və aerokosmik sahədə dünyanın ən güclü universitetlərinə sahibdir. Xaricdə bu ixtisas üzrə təhsil almaq tələbəyə daha geniş laboratoriya imkanları və beynəlxalq təcrübə qazandırır.
Əgər gələcəyin uçuş texnologiyalarını yaratmaq, kosmik sahədə işləmək və qlobal aviasiya sənayesində yer almaq istəyirsənsə, xaricdə aviasiya mühəndisliyi təhsili sənə ən güclü başlanğıc nöqtəsini təmin edə bilər.